Nakon priče o klasičnim vesternima, evo i priče o tzv. špageti vesternima koji su se nekada prikazivali u vinkovačkim kinima.
Špageti-vestern popularni je naziv za podžanr vesterna iz 1960-ih i 1970-ih. Taj podžanr nastao je u prvoj polovini šezdesetih i trajao je do druge polovine sedamdesetih godina prošlog stoljeća. Ime je dobio stoga što su većinu filmova snimali i producirali Talijani, često u suradnji s drugim europskim državama, uglavnom Španjolskom i Njemačkom. Naziv „špageti-vestern“ u početku je bio omalovažavajući termin koji su smislili strani kritičari jer su te filmove smatrali inferiornijim od američkih vesterna. Većina tih filmova bila je napravljena s malim financijskim sredstvima.
Karakterizira ih preuveličavanje motiva osvete, naglašeno nasilje te neobična vizualna i zvučna stilizacija. Isprva bili su malo cijenjeni. Obično se smatra da se žanr razvio kao posljedica golemog uspjeha Sergija Leonea i njegovog filma „Za šaku dolara“ (1964.). U Italiji nekoliko vesterna bilo je snimljeno i prije Leonea, a osim toga Talijani nisu niti bili prvi koji su snimali vesterne u Europi u šezdesetim godinama. U Njemačkoj proizvedena je vrlo uspješna serija filmova na temelju romana Karla Maya, a prvi europski vestern koji je imao neke odlike špageti-vesterna „The Savage Guns“ (Tierra brutal“) u režiji Michaela Carrerasa, nastao je u britansko-španjolskoj koprodukciji 1962. godine.
Nakon toga Sergio Leone definirao je izgled i stav žanra sa svojim prvim vesternom Za šaku dolara iz 1964. s Clintom Eastwoodom u glavnoj ulozi, te nakon njega s filmovima „Za dolar više“ (1965.) i „Dobar, loš, zao“ (1966.). Zajedno su ti filmovi poznati kao „Dolarska trilogija“. Leoneov Zapad je bila prljava pustopoljina sa siromašnim zapuštenim selima, zavijajućim vjetrom, koji podiže veliku prašinu i nosi okrugle osušene bodljikava grmove, s mršavim psima i ciničnim junacima, koji su bili podjednako neuredni i neobrijani kao i negativci.
Uz spomenute vrlo popularni i gledani filmovi u režiji Leonea od kojih je neke filmska kritika proglasila remek djelima i svrstala u red s najboljim klasičnim vesternima bili su: „ Bilo jednom na Divljem zapadu“ (1968.) u kojem su u glavnim ulogama bili Henry Fonda, Charles Bronson kao Harmonica, Jason Robards i atraktivna Claudia Cardinale, a glazbu skladao Ennio Morricone. Neki kritičari proglasili su ga “najvećim vesternom svih vremena”. Tu su i filmovi „Za šaku dinamita“ (1971.) i Bilo jednom u Americi ( 1984.).
Uz Leonea, istaknuli su se redatelji Sergio Corbucci, Duccio Tessari, Sergio Sollima, Giulio Petroni i Enzo G. Castellari. Od brojnih filmova spomenutih autora nabrojani su samo oni koji su stekli status kultnih špageti vesterna. Sergio Corbucci režirao je kultni špageti-vestern „Django“ ( 1965.) s Francom Nerom u glavnoj ulozi, „Navajo Joe“ (1966), „Velika šutnja“ (Il Grande Silenzio 1968.g.) i Plaćenik (1968.). Duccio Tessari režirao je uz ostale filmove „Pištolj za Ringa“ (1965.) i „Povratak Ringa“ (1965.) s Giulianom Gemma u glavnoj ulozi.
Najbolji filmovi toga žanra koje je režirao Sergio Sollima bili su „The Big Gundown“ (1966.) s Lee Van Cleefom, Tomas Milianom i prelijepom Giovannom Ralli u naslovnim ulogama, „Face to Face“ (1967.) s Gian Maria Volontè i Tomas Milianom u glavnim ulogama, „Run, Man, Run!“ (1968.) i „Revolver“ (1973).
Giulio Petroni režirao je „Smrt jaše konja“ (1967. ) s Lee Van Cleefom i „Tepepa“ (1969.) s Orsonom Wellesom, a Enzo G. Castellari film Keoma. Kasnije pojavljuje se novi val špageti vesterna, komedija u kojima se u glavnim ulogama pojavljuju Bud Spencer, Terence Hill i drugi.
Atmosferi filmova poseban ugođaj davala je glazba. Skladatelj glazbe u velikom broju spomenutih filmova bio je Ennio Morricone, čija je glazba bila jednako neobična kao i filmski prizori. Ne samo da je koristio instrumente kao što su truba, harfa ili električna gitara, nego je dodao i zviždanje, te zvukove šibanja bičem i pucnjeva iz pištolja. Tako je stvorio mješavinu koju je jedan od kritičara nazvao „čegrtuša u bubnjarskom kompletu“. Morricone je skladao glazbu za više od 30 vesterna koja je bila jedan od važnih čimbenika u uspjeha žanra.
Snimanje vesterna nije bila privilegija samo Amerikanaca i Talijana. Ekraniziranje romana Karla Maya privuklo je publiku u tadašnjoj Zapadnoj Njemačkoj, pa su kauboji i Indijanci progovorili i na njemačkom jeziku. Početkom šezdesetih veliku pozornost i gledanost imali su filmovi iz ciklusa njemačkih vesterna napravljenih prema pričama Karla Maya koje su tih godina bili popularne među tadašnjom muškom mladom populacijom.
Blago u Srebrnom jezeru, film Haralda Reinla iz 1962. godine, prvi je u seriji vestern filmova prema pričama Karla Maya, snimljen u jugoslavensko njemačkoj koprodukciji u Hrvatskoj u kojem su značajnije sporedne uloge glumili tada popularni jugoslavenski glumci. Taj ciklus nastavljen je snimanjem nekoliko filmova naziva Winnetou u režiji Haralda Reinla. Snimljeno je deset filmova o Winnetou od 1962. do 1968. godine. Snimili su ih zapadnonjemački filmaši u koprodukciji s hrvatskom filmskom kućom Jadran filmom, u divljini nedirnute hrvatske prirode kao što su Nacionalni parkovi Paklenica, Plitvička jezera i Krka, Velebit, kanjon Zrmanje i drugdje.
Lex Barker kao Old Shatterhand i Pierre Brice kao Winnetou uz ostale poznate glumce imali su glavne uloge u filmovima: „Winnetou 1“, (1963.) „Old Shatterhand“, (1964.) „Winnetou 2“, (1964.), „Winnetou među jastrebovima“, (1964.) „Winnetou Kralj petroleja“, (1965.) „Winnetou 3“, (1965.) „Old Surehand“, (1965.) „Winnetou i Apači“, (1966.) „Winnetou i njegov prijatelj Old Firehand“, (1966.) i „Winnetou u Dolini smrti“ (1968). Najveći dio tih filmova bio je prikazan u nekadašnjim vinkovačkim kinima.
Većina posjetitelja uživala je u avanturama svojih omiljenih junaka i glumaca poput Clinta Eastwooda, Lee Van Cleefa, Eli Wallacha, Franca Nera, Giuliana Gemme, Henry Fonda, Charles Bronsona, Buda Spencer, Terenca Hilla i ljepotica poput Claudije Cardinale, Giovanne Ralli i drugih, no bilo je i posjetitelja drukčijeg profila kojima su filmske predstave služile za vlastiti uglavnom primitivni show. O tome drugom prilikom…
